ERGENLİK NEDİR?
- Bu dönemde vücudunuzda daha önce kıl olmayan bölgeleriniz olan bacaklarınız, kasığınız ve koltuk altlarınızda kıllar çıkmaya başlar.[23]
- Vücudunuz daha yuvarlak hatlı bir hal alır, kalçalarınız dolgunlaşır ve göğüsleriniz büyür.[23]
- Her ay adet kanamaları olmaya başlar ve adet kanaması olmayan günlerde vajinanızdan süt görünümlü bir akıntı gelebilir; bunlar sağlıklı bir şekilde büyüdüğünüzü gösterir, korkacak bir şey yoktur.[23]
NELER OLUYOR?
Vücudunuzda Neler Oluyor?
Pek çok şey oluyor. Bedeniniz olgunlaşıyor, bu dönem çocukluktan erişkinliğe geçiş yapılan bir köprü gibi ve çok fazla şey değiştiği için köprünün trafiği oldukça yoğun. Ergenlik genellikle kızlarda 8 ile 13, erkeklerde ise 9 ile 15 yaşları arasındaki dönem ve bu nedenle farklı yaşlardayken farklı aşamalarda olunuyor.[23]
Vücudunuzdaki Değişiklikler
Bu dönemde değişeceksiniz, değişecek olmanız değişmez bir bilimsel gerçek; bu nedenle bu dönemdeki değişikliğin tamamen normal olduğunu ve herkesin bu dönemi yaşadığını bilmeniz çok önemli. Adet kanamalarınız başlayacak ve vücudunuz daha kıvrımlı bir hal alarak hamile kalabilmeniz ve bebeğinizin olabilmesi için hazırlanacak. Bu değişikliklerin nedeni hormonlar; hormonlarınız bazen kafanızın karışmasına ve duygudurumunun inip çıkmasına yol açabilecek. Ama merak etmeyin, bu durum kalıcı değil. Sadece bedeninizin doğal olarak olgunlaşmaya bağlı geçici bir süreç.[23],[24]
AKNE KONUSUNDA BİLMENİZ GEREKENLER
- Akne ergenlerin %90'ında görülen bir cilt sorunudur.[25]
- Çoğunlukla ergenlik döneminde başlayarak, 25 yaşında ve daha sonra azalarak kaybolur. Bununla birlikte genç kadınların yarısı 20’li yaşlarının ortalarında da akne sorunu yaşamaya devam ederler.[25]
- Tedavi akne sorununun hafif, orta şiddette veya şiddetli olması durumlarına göre değişir. Tedavi amacıyla losyon, jel veya antibiyotikler kullanılabilir. Ayrıca bazı doğum kontrol hapları da sizi planlanmayan bir gebeliğe karşı korumaya ek olarak akne sorununu da iyileştirebilir veya hafifletebilir.[4],[25]
NELER OLUYOR?
Ergenlik döneminde vücudunuzda pek çok değişiklik olur. Bu değişikliklerin bazıları çok hoşunuza giderken, bazılarından hoşlanmayabilirsiniz. Örneğin akne: Ergenlerin %90'ında bu cilt sorunu oluşur: Sivilceler ve cilt yağlanmasından yakınırlar, sivilcelenme yüzün yanı sıra göğüs üst kısmı ve sırtta da olabilir.[23],[25]
Bazı durumlarda belirtiler ergenlikten sonra kaybolur. Ancak akne nadir de olsa kalıcı izler bırakabilir. Akne sadece kozmetik bir konu değildir, gençler bu nedenden ötürü özgüven sorunları yaşayabilir, endişelenebilir ve hatta ciltleri nedeniyle depresyona bile girebilirler. Siz de akne olmasının utanılacak bir şey olmadığını bilmelisiniz. Akne cildinizi yeterince temizlemediğiniz anlamına gelmez. Ne kadar can sıkıcı olursa olsun sivilcelenme ergenlerin çoğunda erişkin yaşlara geçiş anlamına gelir.[23],[25]
Basın organlarındaki pürüzsüz ciltlere kanmayın. Dijital çağda fotoğraflarla çok fazla oynanabiliyor; tüm lekeler yok edilip, cilt mükemmel bir görünüme kavuşturulabiliyor. Sivilceler keyfinizi kaçırmamalı ve saklanmanıza yol açmamalı. Hemen herkes yaşamının bu döneminde akne sorunu yaşamıştır ve sizin neler yaşadığınızı anlayabilirler. Dışarı çıkın ve hayatın tadını çıkarın![25]
Şimdi de iyi haberler… Akne sorununuzu iyileştirebilecek çok sayıda tedavi seçeneği bulunuyor. Cildiniz nedeniyle kendinizi güvensiz hissetmeniz veya insanlardan kaçmanıza hiç gerek yok. Ayrıca tedaviyi erteleyerek zaman kaybetmek zorunda da değilsiniz. Akne için uygulanan farklı tedavi seçeneklerini bilmek istiyorsanız hemen muayene için doktorunuzdan randevu alın. En önemlisi kendinizi iyi hissetmeniz ve sizin için en doğru seçeneği bularak uygulamanız.[25]
HORMONLAR?
- Hormonlar vücudumuzun doğal kimyasal maddeleridir
- İşlevleri vücut işlevlerini ve duyguları düzenlemektir
- Hormonlar vücudumuzun bazı işlevlerinin farklı şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla bazı doğum kontrol yöntemlerinde kullanılır[23],[26]
HORMON NEDİR?
Hormonlar nedir ve ne işe yararlar?
Hormonlar vücudumuzda oluşan doğal kimyasal maddelerdir ve vücut işlevlerinin olması gerektiği gibi gerçekleştirilmesini sağlarlar. Ancak ergenlik gibi bazı dönemlerdeki etkileri şok edici olabilir. Bedeniniz değişmeye başladığında farklı hislere kapılabilirsiniz; ancak bu değişimin kötü bir şey olmadığını sadece biraz farklı hislere yol açabileceğini bilmelisiniz.[23],[26]
Hormonlarınızın bedeninizin değişimini, büyümenizi ve olgunlaşmanızı, adet kanamalarınızı ve duygusal değişikliklerinizi düzenlediği için kendinizi farklı hissetmeniz normal. Sinirleriniz bozuksa, kafanız karışıksa ya da her zamankinden farklı bir ruh halindeyseniz bunun nedeni hormonlarınızın etkisi; bu dönemde hormonlar fazlaca çalışır ve güçlü etkiler gösterirler.[23]
Hormonlar adet kanamalarını ve aylık döngüyü nasıl etkiler?
Kadının bir aylık döngüsü ortalama olarak 28 gün sürer (daha kısa veya daha uzun olabilir). Kendi ayınızın ne kadar sürdüğünü öğrenmek için adet kanamanızın ilk gününden ertesi ay olan kanamanızın ilk gününe kadar geçen günleri saymanız yeterlidir.[27]
Birinci gün: Bir aylık dönem adet kanamasının ilk günü başlar. Rahim iç yüzeyi ayrılmaya başlar ve kanamayla atılır. Kanama genellikle 5-7 gün sürer. Yumurtalıklardan birinde yumurtalar gelişmeye başlar. Normal olarak her ay 1 yumurta tam olarak olgunlaşır ve yaklaşık 14. günde yumurtalıktan serbest bırakılır. Serbest kalan yumurta tüplerden rahme doğru inmeye başlar. Rahim iç katmanı döllenen yumurtanın yerleşip gebelik oluşturabilmesi için kalınlaşmaya başlar. Yumurta sperm ile birleşmezse yumurta ölür. Rahmin kalınlaşan iç yüzeyiyle birlikte atılır. Buna adet kanaması adı verilir.[27],[28]
Gebelik nasıl oluşur?
Erkek cinsel ilişki sırasında boşaldığında spermle dolu olan meni (semen) erkeğin penisinden çıkarak kadının vajinasına ulaşır. Meninin bir kısmı erkek vajinanın dışına boşalsa bile vajinaya girebilir.[28]
Bu sırada yumurtalıklardan bir yumurta salıverilmiş olursa erkeğin spermiyle birleşebilir; bu işleme döllenme adı verilir. Döllenen yumurta rahim iç yüzeyine tutunur ve yerleşirse gebelik başlar.[28]
Dikkat: Sperm bir kadının rahminde 5-6 gün kadar canlı kalabilir. Yani bir kadın cinsel ilişki sırasında yumurtlamamış olsa bile sonraki birkaç gün içinde gebe kalabilir.[28]
Doğum kontrolünde kullanılan hormonlar nasıl etki eder?
Hormonal yöntemler gebeliğin engellenmesinde yüksek etkiye sahiptir, dünya çapında pek çok kadın istenmeyen gebeliklerden korunmak için hormonal yöntemleri kullanmaktadırlar. Bu yöntemlerde kadınlık hormonları olan östrojen ve progesterondan biri veya her ikisi de bulunur. Bu hormonlar bedenin doğal olarak ürettiği hormonlara çok benzerler. Vücudun yumurta üretmesini engeller, spermin serbestçe hareket etmesine engel olur veya rahmin iç yüzeyini incelterek döllenen yumurtanın yerleşememesine yol açar. Sonuçta gebe kalmanızı engellerler. Hormonal yöntemler arasında doğum kontrol hapları, implantlar, iğneler ve hormonlu spiraller yer alır. Bazı hormonal yöntemler kısa süreyle etki gösterirken, bazıları uzun süreyle etkilidir.[3],[5]
Doğum kontrolü adet kanamalarımı nasıl etkiler?
Hormonal doğum kontrol yöntemleri adet kanamalarının düzen ve miktarlarını olumlu yönde etkiler. Hormonal yöntemler kanamaların daha düzenli olmasını, daha kısa sürmesini, daha az kanamalı ve daha az ağrılı geçmesini sağlayarak olumlu etkiler gösterebilirler. Bazı kadınlarda hiç kanama da olmayabilir ve bu tıbbi olarak bir sorun değildir.[1],[4]
Bununla birlikte, genellikle ilk aylarda düzensiz kanama ve lekelenmeler olabilir, ancak bunlar bir süre içinde ortadan kalkar. Bunun geçici bir dönem olduğu ve endişelenmemeniz gerektiğini bilmelisiniz. Sonuç olarak, hormonal bir doğum kontrol yöntemine başladıktan sonra adet döngünüzde bir değişiklik fark ederseniz bu değişikliğin bir süre devam edebileceğini bilin. Bu durum sizi endişelendiriyorsa yöntemi bırakmak yerine doktorunuza danışın.[1],[4]
Bu arada, hiçbir hormonal doğum kontrol yönteminin vücudunuzda uzun süreli bir etkiye yol açmayacağını da bilin.[1]
Her bir yöntem farklı bir şekilde uygulanır; ayrıca farklı avantaj ve kısıtlılıkları da söz konusudur. Her bir yöntemin farklı özelliklerini bilin ve doktorunuzla konuşarak hangi yöntemin sizin için uygun olduğunuza karar vererek, doğru yöntemi seçin.[1]
ADET KANAMALARI
- Adet kanamaları 8 ile 17 yaşları arasında başlayabilir, herkeste farklıdır.[23]
- Bazılarının kanama miktarı çok fazla olurken, bazılarınınki hafiftir.[27]
- Sakın korkmayın! Kanamaların başlaması her şeyin yolunda gittiğini gösterir.[23]
- Adet görmeniz gebe kalmayacağınız anlamına gelmez, kanamadan önce, kanama sırasında ve sonra gebe kalabilirsiniz.[28]
NELER OLUYOR?
Niçin adet görülür?
Kızlar 8 ile 17 yaşları arasında adet görmeye başlarlar. Bu her ay bir yumurtanın rahminize doğru salındığı anlamına gelir; bu yumurta döllenmezse rahminizde kalınlaşmış olan iç katman kanayarak atılır ve bir sonraki ay aynı işlem tekrarlanır. Kanama 2 ile 7 gün sürebilir ve hafif, şiddetli veya uzun süreli olabilir. Herkesin farklı özelliklere sahip olduğu unutulmamalıdır.[23],[27]
Adetiniz sizi nasıl etkiler?
Adet sırasında rahatsızlık, duygudurum değişimleri ve kramplar oldukça sık olarak görülür. Bu tamamen normaldir, endişe etmenizi gerektirecek bir sorun yoktur. Bu sürede kanı emmek için ped veya tampon kullanılabilir. Herhangi bir endişeniz varsa doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.[27]
Adet kanamaları ve gebelik
Adet kanaması gebelik oluşmadığında ortaya çıkan bir durum olmakla birlikte, sakın bu sürede gebe kalmayacağınız düşüncesine kapılmayın. Vücut çok muhteşem özelliklere sahiptir ve bazen beklenmedik şeyler yapabilir; bu nedenle korunmayı ihmal etmeyin. Adet kanamasından önce, kanama sırasında ve sonra gebe kalabilirsiniz; doğum kontrolünüzü her zaman uygulayın.[27],[28]
EFSANE VE GERÇEK
SIK SORULAN SORULAR
Evet, bu belirtiler bir efsane değil! On kadından sekizi adet kanaması başlamadan önce sıkıntılı bir dönem geçiriyor. Bu belirtiler adet döngüsü sırasındaki hormonal değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkıyor ve pek çok kadın için günlük yaşamlarını etkileyecek kadar şiddetli olabiliyor. Bu etkiler hem özel hayatta, hem de iş yaşantısında sorun yaratabiliyor. Bununla birlikte adet öncesi belirtiler hala biraz şüpheyle karşılanabiliyor. Özellikle erkekler kadınların bu dönemi sinirliliklerini örtmek için bir bahane olarak kullanabildikleri düşünebiliyorlar. Aşağıdakileri bilmenizde yarar var:
Adet öncesinde yaşanan belirtilerin çoğu 2 gruba ayrılır:
Duygusal belirtiler: Depresif duygudurum, sinirlilik ve patlamalar, huzursuzluk, endişe, kafa karışıklığı, sosyal çekingenlik
Vücutla ilişkili belirtiler: Göğüslerde dolgunluk, karın şişkinliği, baş ağrısı, el ve ayaklarda şişme
Araştırmacılar hala bu belirtilerin nedenlerini araştırıyorlar, ancak kesin olan konu bunların adet döngüsündeki hormonal değişikliklerle ilişkili olduğu. Bazı doğum kontrol haplarının bu belirtileri azalttığı kanıtlanmış durumda. Adet öncesindeki belirtileriniz çok yoğun oluyorsa doktorunuzla konuşmayı ihmal etmeyin.[4],[29]
Evet, yalnız değilsiniz! On kadından sekizi doğurgan yaşlarında en azından bir süre bu belirtileri yaşıyor. Aşırı yemek yeme isteği gibi sıkıntılarınız varsa sizin yaşadığınız belirtilerin kız kardeşiniz veya arkadaşlarınızdan farklı olduğunu görebilirsiniz. Sizin yaşadığınız belirtiler bir arkadaşınızın yaşadıklarıyla aynı bile olsa, siz daha hafif veya daha ağır hissedebilirsiniz. Bu belirtilerden bazılarını düzenli bir şekilde her adetten birkaç gün önce yaşıyorsanız doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.[29]
Adet kanaması sırasında doğum kontrolü uygulamamak riskli bir harekettir. Çünkü adet kanaması sırasında da gebelik oluşması mümkündür. Bir aylık adet döngüsünün süresi 21 ile 35 gün arasında değişir. Yumurtlama genellikle adet kanamasından 2 hafta önce yani kanamanın ilk gününden sonra 7 ile 21. günler arasında oluşur. Spermlerin vücudunuzda ne kadar süreyle canlı kalacağını öngörmek zor olduğu için, korunmasız ilişki adetin ilk gününden itibaren gebelik riski taşımaktadır.
Diğer bir yanlış bazı kadınların ara kanamaları adet kanaması sanması ve bu dönemde gebe kalmayacaklarını düşünmeleridir. Sonuç olarak, gebe kalmak istemiyorsanız doğum kontrol yönteminizi düzenli bir şekilde kullanmalısınız.[27],[28],[30]
Karın ağrısı, baş ağrısı, sırt ağrısı, göğüslerde gerginlik, duygudurum değişimleri ve bulantı gibi şikayetler pek çok kadının adet dönemini çok kötü yaşamasına yol açmaktadır. Ama bu durumu sessizce sineye çekmeniz gerekmez. Doktorunuza danışarak olası nedenleri ve ağrı gibi şikayetlere iyi gelecek çözümleri öğrenin. Doğum kontrol hapı ve hormonlu spiral gibi bazı hormonal doğum kontrol yöntemleri rahim iç yüzeyinin kalınlaşmasını azaltmak gibi yöntemlerle bu şikayetleri hafifletir ve daha kolay yaşanabilir getirir. Bu yöntemler adet sancılarını ve diğer sıkıntıları da azaltarak tatil dönemleri, egzersiz ve cinsel yaşamın daha keyifli olmasını sağlayabilir.[1],[4],[27]
Adet kanamalarının vücuttan “kirli kanın” atılmasını sağladığı gibi bir efsane bulunmaktadır. İşin gerçeği böyle değildir: Tıbbi olarak her ay kanamanın vücuda herhangi bir faydası yoktur. Bu nedenle hormonal doğum kontrolü uygulanması nedeniyle kanama sürenizin kısa, kanamanızın hafif olmasının hiçbir zararı bulunmaz.[30],[31]
Tarihsel açıdan bakarsak, kadınlar geçmişte bu kadar çok adet görmüyordu: hayat boyunca 450 kere adet kanaması oluyor! Oysa geçmişte, daha sık gebelik ve uzun emzirme dönemleri nedeniyle kadınlar bu kadar çok adet görmüyorlardır. Büyükannelerimiz hayatları boyunca en fazla 150 kez adet gördüler![32]
Referanslar
1. WHO Family Planning. A Global Handbook for Providers. 2011.
3. Department of Health South Africa. National Contraception Clinical Guidelines. 2012.
4. Demir C ve ark. Ed. İtil İM. Oral Kontrasepsiyon Kılavuzu. 2012.
5. NHS. Your Guide to Contraception. 2012.
16. Dresden D. Can you get pregnant on your period? https://www.medicalnewstoday.com/articles/324829.php, Erişim tarihi: 20.8.2019.
23. Brown NL. Puberty: Changes for females. https://www.sutterhealth.org/pamf/health/teens/female/puberty-changes-females, Erişim tarihi: 21.8.2019.
24. Puberty: Teen girl. https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=puberty-adolescent-female-90-P01635, Erişim tarihi: 21.8.2019.
25. Dawson AL, Dellavalle RP. Acne vulgaris. BMJ 2013 May 8;346:2634.
26. Hormones. https://medlineplus.gov/hormones.html#, Erişim tarihi: 21.8.2019.
27. Menstrual cycle: What's normal, what's not. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/womens-health/in-depth/menstrual-cycle/art-20047186, Erişim tarihi: 21.8.2019.
28. How Pregnancy Happens. https://www.plannedparenthood.org/learn/pregnancy/how-pregnancy-happens, Erişim tarihi: 21.8.2019.
29. Premenstrual syndrome. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/premenstrual-syndrome/symptoms-causes/syc-20376780, Erişim tarihi: 21.8.2019.
30. 5 menstruation myths you must leave behind. https://www.medicalnewstoday.com/articles/324403.php, Erişim tarihi: 21.8.2019.
32. There are days or moments… http://period-free.info/, Erişim tarihi: 21.8.2019.
51. What are the disadvantages of using breastfeeding as birth control? https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control/breastfeeding/what-are-disadvantages-using-breastfeeding-birth-control, Erişim tarihi: 22.8.2019.
