DİĞER KONULAR
Evet, bu belirtiler bir efsane değil! On kadından sekizi adet kanaması başlamadan önce sıkıntılı bir dönem geçiriyor. Bu belirtiler adet döngüsü sırasındaki hormonal değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkıyor ve pek çok kadın için günlük yaşamlarını etkileyecek kadar şiddetli olabiliyor. Bu etkiler hem özel hayatta, hem de iş yaşantısında sorun yaratabiliyor. Bununla birlikte adet öncesi belirtiler hala biraz şüpheyle karşılanabiliyor – özellikle erkekler kadınların bu dönemi sinirliliklerini örtmek için bir bahane olarak kullanabildikleri düşünebiliyorlar. Aşağıdakileri bilmenizde yarar var:
Adet öncesinde yaşanan belirtilerin çoğu 2 gruba ayrılır:
Duygusal belirtiler: Depresif duygudurum, sinirlilik ve patlamalar, huzursuzluk, endişe, kafa karışıklığı, sosyal çekingenlik
Vücutla ilişkili belirtiler: Göğüslerde dolgunluk, karın şişkinliği, baş ağrısı, el ve ayaklarda şişme
Araştırmacılar hala bu belirtilerin nedenlerini araştırıyorlar, ancak kesin olan konu bunların adet döngüsündeki hormonal değişikliklerle ilişkili olduğu. Bazı doğum kontrol haplarının bu belirtileri azalttığı kanıtlanmış durumda. Adet öncesindeki belirtileriniz çok yoğun oluyorsa doktorunuzla konuşmayı ihmal etmeyin.[4],[29]
Kadınların çoğu spiral takılmasını ağrısız veya hafif ağrılı olduğunu belirtmektedir. Takılmadan önce rahim ağzına lokal anestezi uygulanabilir, yani rahim ağzı uyuşturulabilir. Bazı kadınlar spiral takıldıktan sonra ağrı ve baş dönmesi hissedebilir, ancak bu durum kısa sürede iyileşir.[1],[5]
Gebeliğin ilk başlarında yorgunluk hissedilmesi çok normaldir. Yeni gebelikle birlikte vücutta pek çok değişiklik oluşur, bu değişiklikler sırasında yorgunluk hissedilmesi ve fazlaca uyunması normaldir. Yorgunluk hissinin altında gebelikte oluşan kan basıncı ve kan şeker düzeylerinin düşmesi, progesteron hormonuna bağlı sersemlik hali, metabolizma değişiklikleri ve gebelikte kan sulanmasına bağlı olarak oluşan kansızlık yer almaktadır. Kadınlar doktor kontrolleriyle ek bir tetkik gerekip gerekmediğini, gebelik dönemindeki vitamin gereksinimlerini ve/veya ek olarak demir almalarının yarar sağlayıp sağlamayacağını öğrenmelidir.[50]
Evet, yalnız değilsiniz! On kadından sekizi doğurgan yaşlarında en azından bir süre bu belirtileri yaşıyor. Aşırı yemek yeme isteği gibi sıkıntılarınız varsa sizin yaşadığınız belirtilerin kız kardeşiniz veya arkadaşlarınızdan farklı olduğunu görebilirsiniz. Sizin yaşadığınız belirtiler bir arkadaşınızın yaşadıklarıyla aynı bile olsa, siz daha hafif veya daha ağır hissedebilirsiniz. Bu belirtilerden bazılarını düzenli bir şekilde her adetten birkaç gün önce yaşıyorsanız doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.[29]
Kondomlar modern hormonal yöntemlere göre daha az koruma sağlar, ancak cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu etki gösterirler.[1],[4]
Emzirirken gebe kalınamayacağına yönelik çok yaygın bilinen bir yanlış bulunuyor (emzirmenin koruduğu düşüncesi pek çok küçük kardeşin doğmasına yol açmış durumda). Emzirme aslında yumurtalama ve döllenmeyi engelleyen bir etkiye sahip, ancak emzirme sırasında ne zaman yumurtalama olacağını bilmek de mümkün değil. Özellikle doğumdan sonra ilk kez adet görecek olan kadınlar ne zaman yumurtalayacaklarını hiç bilemiyor.
Bebeğe katı gıdalar verilmeye başlandıktan sonra (anne sütüne ek olarak ek besinler verildiğinde) yumurtlama olasılığı yükseliyor ve gebe kalınabiliyor. Böyle bir risk almak istemiyorsanız, emzirdiğiniz süre boyunca doğum kontrolü uygulamalısınız. Emzirme döneminde hangi yöntemi uygulayabileceğinizi size doktorunuz söyleyecektir.[5],[51]
Karın ağrısı, baş ağrısı, sırt ağrısı, göğüslerde gerginlik, duygudurum değişimleri ve bulantı gibi şikayetler pek çok kadının adet dönemini çok kötü yaşamasına yol açmaktadır. Ama bu durumu sessizce sineye çekmeniz gerekmez. Doktorunuza danışarak olası nedenleri ve ağrı gibi şikayetlere iyi gelecek çözümleri öğrenin. Doğum kontrol hapı ve hormonlu spiral gibi bazı hormonal doğum kontrol yöntemleri rahim iç yüzeyinin kalınlaşmasını azaltmak gibi yöntemlerle bu şikayetleri hafifletir ve daha kolay yaşanabilir getirir. Bu yöntemler adet sancılarını ve diğer sıkıntıları da azaltarak tatil dönemleri, egzersiz ve cinsel yaşamın daha keyifli olmasını sağlayabilir.[1],[4],[27]
Hayır, kondomların (prezervatiflerin) tekrar kullanılması önerilmez. Her ilişkide yeni bir kondom kullanılmalıdır.[1]
Emzirirken gebe kalınamayacağına yönelik çok yaygın bilinen bir yanlış bulunuyor (emzirmenin koruduğu düşüncesi pek çok küçük kardeşin doğmasına yol açmış durumda). Emzirme aslında yumurtalama ve döllenmeyi engelleyen bir etkiye sahip, ancak emzirme sırasında ne zaman yumurtalama olacağını bilmek de mümkün değil. Özellikle doğumdan sonra ilk kez adet görecek olan kadınlar ne zaman yumurtalayacaklarını hiç bilemiyor.
Bebeğe katı gıdalar verilmeye başlandıktan sonra (anne sütüne ek olarak ek besinler verildiğinde) yumurtlama olasılığı yükseliyor ve gebe kalınabiliyor. Böyle bir risk almak istemiyorsanız, emzirdiğiniz süre boyunca doğum kontrolü uygulamalısınız. Emzirme döneminde hangi yöntemi uygulayabileceğinizi size doktorunuz söyleyecektir.[5],[51]
Adet kanaması sırasında doğum kontrolü uygulamamak riskli bir harekettir. Çünkü adet kanaması sırasında da gebelik oluşması mümkündür. Bir aylık adet döngüsünün süresi 21 ile 35 gün arasında değişir. Yumurtlama genellikle adet kanamasından 2 hafta önce yani kanamanın ilk gününden sonra 7 ile 21. günler arasında oluşur. Spermlerin vücudunuzda ne kadar süreyle canlı kalacağını öngörmek zor olduğu için, korunmasız ilişki adetin ilk gününden itibaren gebelik riski taşımaktadır.
Diğer bir yanlış bazı kadınların ara kanamaları adet kanaması sanması ve bu dönemde gebe kalmayacaklarını düşünmeleridir. Sonuç olarak, gebe kalmak istemiyorsanız doğum kontrol yönteminizi düzenli bir şekilde kullanmalısınız.[27],[28],[30]
Henüz anne olmayı planlamıyorsanız bu yöntemi hiç uygulamamanızı öneririz. Erkeğin boşalmadan önce penisini geri çekmesi ve dışarı boşalması şeklinde uygulanan bu yöntem etkili doğum kontrolü sağlamaz. Doğru şekilde uygulandığı zaman bile başarı oranı %73’tür yani bu yöntemi uygulayan 100 kadından 27’si bir yıl içinde gebe kalmaktadır. Ayrıca erkeğin tam zamanında kendisini geri çekmesi her zaman mümkün olmamaktadır.
Bu yöntemdeki tek sorun erkeğin kendisini zamanında geri çekememesi de değildir; bir çok erkekte boşalmadan önce de sperm çıkışı olabilmektedir. Üstelik sakın unutmayın: Bir yumurtanın döllenebilmesi için tek bir sperm bile yeterli olabilmektedir.[1],[4]
Adet kanamalarının vücuttan “kirli kanın” atılmasını sağladığı gibi bir efsane bulunmaktadır. İşin gerçeği böyle değildir: Tıbbi olarak her ay kanamanın vücuda herhangi bir faydası yoktur. Bu nedenle hormonal doğum kontrolü uygulanması nedeniyle kanama sürenizin kısa, kanamanızın hafif olmasının hiçbir zararı bulunmaz.[30],[31]
Tarihsel açıdan bakarsak, kadınlar geçmişte bu kadar çok adet görmüyordu: hayat boyunca 450 kere adet kanaması oluyor! Oysa geçmişte, daha sık gebelik ve uzun emzirme dönemleri nedeniyle kadınlar bu kadar çok adet görmüyorlardır. Büyükannelerimiz hayatları boyunca en fazla 150 kez adet gördüler![32]
Haplarınızı düzenli şekilde kullanıyorsanız gebe kalmış olma olasılığınız çok düşüktür. Doğum kontrol hapı yüksek etkiye sahip bir yöntemdir. Önerilen şekilde kullandıysanız adet görmemeniz hamile olduğunuz anlamına gelmez. Rahim iç yüzeyi çok incelmiş olabilir ve kanamayla atılmayabilir. Doğum kontrol hapı kullanırken 2 ay üst üste adet görmezseniz yeni kutuya başlamadan önce doktorunuza danışmanız önerilir.[1],[4]
Uzun süreyle doğum kontrol hapı kullananların vücudunu dinlendirmek için belirli sürelerde birkaç ay vermeleri gerektiğine ilişkin eski bir fikir var. Bu nedenle bazı kadınlar doğum kontrol haplarını haftalar ya da aylar boyunca almıyor. Oysa doğum kontrol haplarına bu şekilde ara vermenin hiçbir yararı olmadığını, aksine zararlı olabileceğini biliyoruz.[4]
Ertesi gün hapı korunmasız bir cinsel ilişkiden sonra en fazla 72 saat (3 gün) içinde alınmalıdır. Ne kadar erken alınırsa etkisi o kadar fazla olur. Ren yüksek etkisini korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 12 saat içinde sağlar.[4]
Ne yapmanız gerektiğini öğrenmek için buraya tıklayın.[1]
Hayır, ancak yine de vajina dışına akan menideki spermler vücut yüzeyinde de bir süre canlı kalabildiği için bu spermlerin duşla uzaklaştırılması ve bu sayede vajinaya ulaşmalarının kötü bir fikir sayılmaz.[15]
Kullanım hapa göre değişir. Hapların çoğunda 28 gün süren her dönem için 1 paket hap alınması gerekir, yani ayda bir paket kullanılır. Bazı doğum kontrol haplarının 3 ve 6 aylık paketleri de mevcuttur. Bazı haplar her gün sürekli olarak alınır, bu tip haplarda adet kanaması döneminde hormon içermeyen haplar alınmaya devam edilir; bazı haplara ise 7 gün süreyle ara verilir. Hap almadığınız dönemde de gebeliğe karşı koruma devam eder ve adet kanamasına benzer bir kanama oluşur.[4]
Hormonal yöntemler emzirme döneminde de kullanılabilir, ancak tüm yöntemler uygun değildir. Östrojen içeren yöntemler süt üretimini etkileyebileceği için kullanılmamalıdır. Öte yandan progesteron uygun bir seçenektir – özellikle hormonlu spiral şeklindeki sadece bölgesel etki sağlayan hormonal yöntemler tercih edilir. Anne sütünün miktar ve içeriği etkilenmez. Her ay veya 3 ayda bir yapılan doğum kontrol iğneleri, sadece progesteron içeren mini haplar ve deri altına uygulanan implantlar da emziren anneler için uygun seçeneklerdir. Daha fazla bilgi için doktorunuza danışabilirsiniz.[1],[4]
: Gebeliğin ilk dönemlerinde, rahim kasılmaları hormonal değişikliklerle idare edilen normal değişiklikleri yansıtabilir; gebeliğin ileri dönemlerinde ise büyüyen rahimle ilişkili olabilir. Krampların önceki gebeliklerden farklı olması, şiddetlenmesi veya kanamayla birlikte oluşan kramplar dış gebeliği, düşük tehdidini veya düşüğü işaret edebilir.[43]
Gebelikte bulantı, kusma, karın genişlemesi, dışkılama alışkanlıklarında değişiklik, sık idrara çıkma, çarpıntı, nabız hızlanması, göğsün şişmesi (özellikle nefes alırken), ayak bileklerinde şişme ve nefes daralması gibi farklı fiziksel etkiler oluşması da normaldir.[34],[44]
Gebeliğin ilk belirtisi genellikle adet gecikmesi şeklindedir. Ancak adetleri düzenli olmayan kadınlar gecikmeyi fark edemeyebilir. Bu süre içerisinde sık idrara çıkma, aşırı yorgunluk, bulantı ve/veya kusma ve göğüslerde dolgunluk hissi olabilir. Bütün bu belirtiler normaldir. Gebelik testlerinin çoğu döllenme olduktan sonraki 9-12. günlerden itibaren doğru sonuç vermekte ve eczanelerde yaygın olarak bulunmaktadırlar. Bu testler aklınızdaki şüpheleri cevaplayabilir. Kan alınarak laboratuvarda yapılan gebelik testi gebeliği döllenmeden 8-11 gün sonra saptayabilmektedir.[34],[45]
Maalesef gebelik çatlakları önlenemez. Bir kadında ne kadar gebelik çatlağı oluşacağı kalıtsal olarak belirlenir. Cilt çatlakları genellikle çok hızlı kilo alma veya zayıflama durumlarında ortaya çıkar. Krem ve jeller bir dereceye kadar faydalı olabilir. Neyse ki, çatlaklar zamanla solar ve inci beyazı bir iz şeklinde kalır, sadece güneş ışınlarında bronzlaşmazlar.[46],[47]
Rahim yaklaşık 6 hafta sonra gebelik öncesindeki boyutuna iner. Bu küçülme döneminde rahimde kadınların özellikle emzirme sırasında hissedebileceği kasılmalar oluşabilir.[48],[49]
BENİM İÇİN EN UYGUN DOĞUM KONTROL YÖNTEMİ HANGİSİ?
Referanslar
1. WHO Family Planning. A Global Handbook for Providers. 2011.1. WHO Family Planning. A Global Handbook for Providers. 2011.
4. Demir C ve ark. Ed. İtil İM. Oral Kontrasepsiyon Kılavuzu. 2012.
15. Klepchukova A. How effective is the pull-out method of birth control? https://flo.health/menstrual-cycle/sex/birth-control/pull-out-method, Erişim tarihi: 20.8.2019.
27. Menstrual cycle: What's normal, what's not. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/womens-health/in-depth/menstrual-cycle/art-20047186, Erişim tarihi: 21.8.2019.
28. How Pregnancy Happens. https://www.plannedparenthood.org/learn/pregnancy/how-pregnancy-happens, Erişim tarihi: 21.8.2019.
29. Premenstrual syndrome. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/premenstrual-syndrome/symptoms-causes/syc-20376780, Erişim tarihi: 21.8.2019.
30. 5 menstruation myths you must leave behind. https://www.medicalnewstoday.com/articles/324403.php, Erişim tarihi: 21.8.2019.
31. Is it unhealthy if you skip your period? https://www.plannedparenthood.org/learn/teens/ask-experts/is-it-unhealthy-if-you-skip-your-period-while-using-mirena-or-other-birth-control-methods, Erişim tarihi: 21.8.2019.
32. There are days or moments… http://period-free.info/, Erişim tarihi: 21.8.2019.
34. Should you take a pregnancy test? 10 signs. https://www.medicalnewstoday.com/articles/323135.php, Erişim tarihi: 22.8.2019.
43. Cramping during pregnancy. https://americanpregnancy.org/your-pregnancy/cramping-during-pregnancy/, Erişim tarihi: 22.8.2019.
44. Common health problems in pregnancy. https://www.nhs.uk/conditions/pregnancy-and-baby/common-pregnancy-problems/, Erişim tarihi: 22.8.2019.
46. 6 skin problems that can develop during pregnancy. https://utswmed.org/medblog/pregnancy-rash-skin-conditions/, Erişim tarihi: 22.8.2019.
47. Which skin conditions occur during pregnancy? https://www.medicalnewstoday.com/articles/305605.php, Erişim tarihi: 22.8.2019.
48. Uterus size during pregnancy. https://americanpregnancy.org/while-pregnant/uterus-size-during-pregnancy/, Erişim tarihi: 22.8.2019.
49. Your body after baby: the first 6 weeks. https://www.marchofdimes.org/pregnancy/your-body-after-baby-the-first-6-weeks.aspx, Erişim tarihi: 22.8.2019.
50. Fatigue during pregnancy. https://americanpregnancy.org/your-pregnancy/fatigue-during-pregnancy/, Erişim tarihi: 22.8.2019.
51. What are the disadvantages of using breastfeeding as birth control? https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control/breastfeeding/what-are-disadvantages-using-breastfeeding-birth-control, Erişim tarihi: 22.8.2019.
